एडल्फ़ हिटलर
एडल्फ़ हिटलर तानाशाही शासकको रुपमा चिनिन्छन् । दोस्रो विश्वयुद्ध सुरु हुनुको केन्द्रिय पात्रको रुपमा लिइने उनी जर्मनीका क्रुर शासक थिए । हिटलर नाम विश्वभर परिचित उनको जन्म १८८९ अप्रिल २० मा भएको थियो ।
यस्तो थियो उनको जीवनकथा :
प्रारम्भिक जीवन
एडल्फ़ हिटलरको जन्म अष्ट्रियामा भएको हो । उनी एलोइस हिटलर र क्लारा पोल्ज्लका छ सन्तान मध्ये चौथो सन्तान हुन् । हिटलर ३ वर्षको हुँदा उनको परिवार अष्ट्रियाबाट जर्मनी सरेको थियो । उनी स्कुलमा पढ्दा एकदमै तेज विद्यार्थी थिए , त्यसैले सबैको प्रिय पनि थिए । हिटलरको ललितकलामा विशेष रुची थियो । तर उनका बुवा भने उनलाई ललितकलामा लाग्न दिनको लागि सहमत थिएनन् । त्यसैले हिटलरले आफ्ना बुवालाई मन पराउन छोडे र उनको परिवारसंगको सम्बन्ध टाढियो । उनले आमालाई भने असाध्यै माया गर्थे । सन् १९०८ मा आमाको क्यान्सरका कारण निधन भएपछि उनी विक्षिप्त भए । युवा अवस्थामा नै उनले एस्ट्रो-हंगेरीलाई घृणा गर्थे र जर्मनी राष्ट्रियताप्रति आकर्षित थिए ।
ललितकलामा रुचि भएका हिटलरले १६ वर्षको उमेरमा स्कुल जान छोडे र चित्रकार बन्ने लक्ष्य लिएर भियन्ना गए । उनले भियनिज एकेडेमी अफ फाइन आर्ट्समा पढ्नको लागि आवेदन दिए । तर दुई पटक सम्म पनि उनी छनोटमा परेनन् । त्यपछि नै उनले मार्क्सवादी र हस्बर्ग शासकलाई घृणा गर्न थालेका थिए । घर छोडेर हिंडेका उनी त्यहाँ बस्दा घर विहिन थिए। हिटलर त्यहाँ कैयौं दिन भोकभोकै बसे । त्यसपछि उनले बिस्तारै चित्रहरु बनाएर बेच्न थाले र त्यसैबाट खानपिनको जोहो गर्न थाले । त्यतिबेला उनी मान्छेहरु जम्मा भएको ठाउँमा, क्याफेमा, पसलमा जान्थे र मान्छेहरुका कुरा सुन्थे । ती कुराहरु ‘ग्रेटर जर्मनी’, ‘यहुदी’ बारेमा हुन्थे । त्यहाँ नै उनमा विचार उत्पन्न भयो कि, सबै समस्याको जड यहुदीहरु हुन् ।
राजनीतिक यात्रा
सन् १९१३ मा हिटलर भियन्नाबाट मुनिच गए । त्यहाँ १६ औं दौड सेनामा भर्ति भए र साहसिक प्रदर्शन गरेका उनले आइरन क्रसबाट सम्मान पाए। पहिलो विश्व युद्धको समयमा जर्मन क्रान्तीमा उनी दुई पटकसम्म गम्भीर घाइते भएका थिए । केही समयको लागि उनको दृष्टि नै गुमेको थियो । निको भएपछि सन् १९१९ मा हिटलरले सानो एउटा शक्तिशाली समूह जर्मन मजदुरपार्टीको सदस्यता लिए । त्यसपछि उनले पार्टीको नाम फेरेर राष्ट्रिय समाजवादी जर्मन मजदुर पार्टी (नाजी पार्टी) बनाए। सन् १९२१ मा हिटलरले उक्त पार्टीको प्रमुख आफू भएको घोषणा गरेका थिए ।
राष्ट्रिय समाजवादी जर्मन मजदुर पार्टीको लागि हिटलरले स्वस्तिक चिन्ह दिएका थिए। उनले स्वस्तिक अर्थ समृद्धि भनेर हिन्दुहरुले प्रयोग गर्ने उक्त चिन्ह रोजेका थिए । हिटलरको नेतृत्वदायी क्षमता र उनको भाषण शैलीले गर्दा केही समयमा नै उक्त पार्टीमा ३० हजार जनाले सदस्यता लिएका थिए । त्यसपछि उनले आफ्नो पार्टीको सैन्य संरचना बनाए ।
सन् १९२३मा उनले एक ‘कु’को असफल असफल प्रयास समेत गरेका थिए । सोहि असफल कुको कारणले उनी जेलमा परे जहाँ उनले आफ्नो संस्मरण मेरो संघर्ष लेखे । सन् १९२४मा जेलमुक्त भएपछि उनी भर्साइल्सको सन्धिको कडा आलोचना गरी तथा बृहत जर्मन (विशेष गरी भाषिक कारणले), यहूदीबिरोधी र कम्युनिष्ठबिरोधी गतिविधिलाई आफ्नो विशिष्ट वक्तिक्त्व कलाद्वारा समर्थन गरी लोकप्रियता हासिल गरे । तर, सन् १९२८ को निर्वाचनमा जर्मनीको अर्थतन्त्रमा देखापरेको चुनौतीले गर्दा जनताले उनलाई भोट नदिने निर्णय गरे र हिटलरको पार्टीले मुस्किलले १२ सिट मात्र जित्यो।
निर्वाचन हारेपनि हिटलरले हारेनन् । उनी पछाडी हट्न चाहेनन् र नेतृत्वदायी भूमिकामा झन् सशक्त बनेर आए । फलस्वरूप : १९३० को निर्वाचनमा उनको पार्टीले १०७ सिट सहित विजय हासिल गर्यो । त्यही वर्ष नै हिटलरले औपचारिक रुपमा जर्मनीको नागरिकता पाए र राष्ट्रपतिको लागि लागि लडे । तर उनलाई वोन हिंडेंबर्गले हराएका थिए।
सन् १९३२ मा भएको निर्वाचनमा नाजी पार्टी सबैभन्दा ठूलो पार्टी बनेपछि सन् १९३३मा हिटलर जर्मनीको चान्सलरमा नियुक्त भए । सन् १९३४ मा वोन हिंडेंबर्गको निधन भएपछी जर्मनीको सत्ता हिटलरको हातमा आएको थियो । उनले गणतान्त्रिक जर्मनीलाई नाजी विचारधारामा आधारित एकदलीय, अधिनायकवादी, निरंकुश शासनमा रूपान्तरण गरे । उनको उदेश्य युरोपमा एकतन्त्रिय नाजी व्यवस्थाको स्थापना गर्नु थियो । त्यसपछि उनले सन् १९३५ बाट जर्मनीको सैन्य संरचनालाई पांच गुणा ठूलो बनाउन थाले। त्यसपछि उनले जर्मनीले हस्ताक्षर गरेका विभिन्न सन्धिहरु विरुद्ध काम गर्न थाले।
हिटलरले सन् १९३९ सेप्टेम्बर १ मा पोल्याण्डमा सेना पठाए, जुन दोश्रो विश्वयुद्धको शुरुवात थियो । पोल्याण्डपछि होल्याण्ड, बेल्जियम र फ्रान्समा जर्मनी सेनाले दमन गर्न थाल्यो । त्यसपछि हिटलरले बेलायतमा आक्रमण गर्न चाहन्थे । तर बेलायत झुक्ने संकेत नदेखेपछि उनले बेलायतमाथिको आक्रमण केही समयको लागि रोके र इटालीको सेनासंग मिलेर अन्य ठाउँमा आक्रमण गर्न थाले । त्यसपछि उनले रुससंग गरेको सम्झौताको पनि उलंघन गरे। उनलाई रुसलाई आक्रमण गरेर बेलायतलाई कमजोर बनाउनु थियो । तर रुस जर्मन सेनाको सामु झुकेन ।
हिटलरको शासनकालमा जर्मनी तथा उसको सहयोगी राष्ट्रहरूले युरोपको धेरै भुभाग तथा उत्तरी अफ्रिकामाथि कब्जा जमाएका थिए । तर सन् १९४३मा हिटलरको केहि सैन्यिय निर्णयहरूको कारणले तीब्र पराजयहरू ब्यहोर्नुपर्यो । सन् १९४५मा मित्र राष्ट्रको सेनाले जर्मनीमाथि सजिलै विजय हासिल गर्यो । हिटलरको आफ्नो बर्चस्व तथा रंगभेदी नीतिनले गर्दा एघार करोड मानिसको ज्यान गयो जसमध्ये करिब साठी लाख यहूदी मात्र थिए ।
यो युद्धमा अमेरिका मिलेपछि हिटलर कमजोर बनेका थिए । त्यतिबेला उनको स्वास्थ्यमा समेत खराबी देखिएको थियो । सन् १९४२ मा जर्मनीको हार प्रष्ट देखियो । हिटलरले स्वीकारे की, उनको सैन्य शक्ति कमजोर छ। त्यसपछि हिटलरले यहुदीहरु माथि झन् ताण्डव मच्चाउन थाले । कति मारिए, काटीए र कति जिउंदै जलाइए । आफूले हारेको संकेत पाएपछि पनि हिटलरले जर्मनीमा लडाईं मच्चाए, कैयौं विस्फोट गराए । किनकी, उनको चाहना थियो, यदि आफू हारेर मरें भने, जर्मनी पनि नरहोस् ।
युद्धका अन्तिम दिनहरूमा सन् १९४५मा बर्लिनको लडाईंताका हिटलरले आफ्नो लामो समयदेखिकी प्रेमिका इभा ब्राउनसँग विवाह गरे । तर त्यसको २ दिन पश्चात ३० अप्रिल् १९४५मा लाल सेनाबाट सम्भावित गिरफ्तार नहुन दुवै जनाले आत्महत्या गरे । भनिन्छ, हिटलरले आफ्नी प्रेमिका र आफूलाई मुख भित्र गोली हानेर मारेका/ मरेका थिए ।
यसरी एउटा तेज दिमागको विद्यार्थी तानाशाह र करोडौंको हत्याको कारण बन्यो । कलाले संसार रंगाउन निस्केको चित्रकार, बाटो बिराउँदा संसारलाई कुरुप बनाउने व्यक्तिको रुपमा चिनिन पुग्यो । आफ्नो क्षमतालाई गलत रुपले प्रयोग गरेकै कारण, आफ्नो लक्ष्यलाई गलत बाटोबाट हिडाएका कारण, संसार जित्न निस्किएको योद्धाले पक्राउ पर्ने डरले आत्महत्या गर्यो ।